حسین احمدی

به گزارش چامه شمال، دعوت می‌شوم به باغی ۶ هکتاری در نکا. ۱۵ کیلومتر به سمت زاغمرز که می‌روم، تابلویی آن سوی جاده خودنمایی می‌کند که بر رویش نوشته شده: "بایع‌کلا مهد هلو و شلیل ایران".

پیشترها هم شنیده بودم که هرساله جشنواره کشوری هلو و شلیل در این روستا برگزار می‌شود... و اینکه باغی ۱۳ هکتاری آنجا هست که دهیاری و شورای محل از سال‌ها پیش آن را خریداری و تمامی عواید آن را صرف عمران و آبادی روستا می‌کنند.

مسیریابِ "نشان" سرراست می‌بردم به لوکیشن موردنظر؛ باغ خانواده اسماعیلی.

دیرتر از همکاران رسانه‌ای به مقصد رسیده‌ام. بع‌بع گوسفندان، سکوت باغ را می‌شکند و آغل‌شان در ورودی، حال و هوای خاصی دارد. بره‌ها در کنار مادران‌شان به بازیگوشی مشغولند و میش‌ها هم سرگرم تعلیف.

بعدتر غازهای گردن دراز، پشت هم در باغ رژه می‌روند و فریادکشان به سَمتم می‌آیند.

مرغ و خروس و اردک هم در مزرعه هست. اینجا برای خودش دنیایی دارد. سرزندگی و سرسبزی موج می‌زند و در دم دلت می‌خواهد که به اینجا کوچ کنی... به "بایع‌کلا"، مهد شلیل و هلو!

کمی جلوتر که می‌روم، فنس‌های باغ که محوطه احشام را از درختان جدا کرده، خودش را به من نشان می‌دهد و همزمان کارگر باغ به استقبالم می‌آید.

در بدو ورود لوله‌های پلاستیکیِ سیاه آبیاری قطره‌ای نگاهم را به خود جلب می‌کند و همچنین آسمان بالای سرِ باغ. آبیِ نیلگون با ابرهای شهریوری.

تا چشم کار می‌کند درختان مرکبات کنار یکدیگر صف کشیده‌اند و این انبوهی و انضباط، چشم‌نواز است.

درست متوجه شده‌اید، در بایع‌کلا، مهد شلیل و هلو هستم اما باغ مرکبات غافلگیرم می‌کند.

چند ده متری را گز می‌کنم و بالاخره همکارانم را در میانه باغ پیدا می‌کنم که مشغول تهیه عکس و گزارش و فیلم هستند.

هنوز گرمای تابستان خداحافظی نکرده و اغلب پیشانی‌ها خیس است. پیشانی باغبان، خیس‌تر!

جناب اسماعیلی با دستمال، جبین‌اش را پاک می‌کند اما از سرخی چهره‌اش کاسته نمی‌شود.

این سفر رسانه‌ای را دکتر محمد امینی مدیرعامل انجمن کشاورزی پیشرو مازندران مهیا کرده و در معیت ایشان قرار است بیشتر از باغداری نوین بدانیم و شما را هم در جریان بگذاریم.

نام باغ را که می‌پرسم، می‌شنوم باغِ متراکم. روش تازه‌ای در باغداری که همین‌قدر برایتان بگویم؛ تولید را از ۲۵ تن به ۱۱۵ تن یعنی پنج برابر سانده است.

آقای خاص

مهندس محمدحسین اسماعیلی باغبان نکایی و عضو انجمن کشاورزان پیشرو مازندران نخستین باغداری است که توانست با استفاده از دانش و نیم قرن تجربه، ۶ هکتار باغ مرکبات متراکم را در روستای بایع‌کلا نکا با حدود ۶ هزار اصله نهال بنا کند.

مبتکر نخستین باغ متراکم مرکبات کشور در این ارتباط می‌گوید: در  کشت متراکم که برگرفته از سالها تجربه کاری اعم از تحصیل، تدریس و باغداری بوده، موفق شدیم تا نخستین باغ نمونه کشور را بدون الگوگیری از دنیا راه‌اندازی کنیم.

اسماعیلی که خود دانش‌آموخته و مدرس کشاورزی است، می‌افزاید: اساس کار ما بر مدار دو مسئله اصلی است که شامل مهندسی ارزش، مدیریت باغ و شناخت ذات درونی گیاه است.

وی به مزایای باغات متراکم اشاره و عنوان می‌کند: سطح تراکم باغات متراکم تقریبا پنج برابر باغات معمولی است که سال‌آوری را به نوعی مدیریت می‌کند و بر خلاف باغات معمولی در این نوع از باغات، سال‌آوری نداریم و مضاف اینکه محصول در ارتفاعی مناسب در  دسترس است.

اسماعیلی اضافه می‌کند: این درختان در زمان مناسب هرس و سپس برگ‌های زاید به‌عنوان خوراک دام مورد استفاده و کود آن مجدد به زیر درخت ریخته می‌شود که جدا از اینکه رطوبت و حرارت سطح خاک را مدیریت می‌کند به صورت بیولوژیک نیز با آفات مبارزه خواهد کرد

باغِ پاک

این استاد دانشگاه بیان می‌کند: از نظر کمیت، محصول‌آوری این باغات بالای ۱۰۰ تن در سال، بدون سال‌‌آوری است و از نظر کیفیت نیز محصول بگونه‌ای مدیریت می‌شود که از برداشت تا زمان انبار با کمترین آسیب همراه باشد و شما همواره به لحاظ وزن، میوه‌های یک دستی دارید که بهترین بازارپسندی را دارند.

اسماعیلی در خصوص مدیریت آفات و بیماری‌ها در باغات متراکم، پاسخ می‌دهد: معتقدیم که مهم‌ترین عاملی که می‌تواند کمک کند، استفاده از شرایط فیزیولوژیکی باغ و در پیش گرفتن مبارزه بیولوژیک با آفات است و مشکل عمده در این بخش به سم‌پاش‌ها باز می‌گردد.

وی می‌افزاید: انواع سم‌پاش‌های کنونی از دستی و سنتی گرفته تا پهپادی و اتو مایزرها، دارای دو ایراد اساسی هستند. نخست اینکه ذره قابل کنترل نمی‌دهند و دیگری اینکه سموم روغن پایه را نمی‌توانند به صورت محلول معلق در آب در بیاورند.

اسماعیلی ادامه می‌دهد: برای حل این دو ایراد اساسی، سمپاشی را طراحی کردیم که این دو مشکل را برطرف کند و لذا با این تراکم، حتی یک شاخه آلوده نمی‌توانید در این باغ بیابید و این دستاورد طراحی این سم‌پاش است.

این استاد دانشگاه یادآور می‌شود: اکنون طی گذشت ۱۷ سال از عمر این باغ ما با کمترین چالش مواجه هستیم.

رازهای نارنجی

اسماعیلی در خصوص چگونگی تامین نور در این نوع از باغات، می‌گوید: برخلاف تصور همگان نیاز گیاه به نور در سه ماهه زمستان است؛ چرا که در این فصل، شاخه‌های دارای جوانه‌ بیدار می‌شوند تا گل دهند.

وی ادامه می‌دهد: ما از ابتدا، خاک‌ورزی نداریم و خاک را زیر و رو نمی‌کنیم و لذا این امر موجب می‌شود تا به راحتی علف هرز را مدیریت کنیم‌. البته از سویی دیگر این تراکم بالا باعث سایه افتادگی روی علف‌های هرز شده و از رشد آنها جلوگیری می‌کند.

اسماعیلی اعلام می‌کند: در واقع، خود تراکم بالا و سایه‌اندازی زیاد، مانع از رشد علف هرز می‌شود و همین خود عمده‌ترین عامل کنترل علف‌ها در این نوع از باغات است.

باغدار مازندرانی تصریح می‌کند: تراکم درختان باعث می‌شود تا در فصل سرما با هم‌پوشانی از یخ‌زدگی در امان بمانند و اساسا خاصیت تراکم بالای این نوع از باغات موجب می‌شود تا با بادشکنی که ایجاد می‌کند از یخ‌زدگی جلوگیری نماید.

نهال‌های ژاپنی خوش‌قدم بودند

اسماعیلی مطرح می‌کند: در نتیجه برفی که در سال ۱۳۴۶ آمده بود مرکبات استان بسیار آسیب دید و بدین ترتیب نهال نارنگی ژاپنی به مهدشت ساری آمد که ما از آن‌ها «پیوندک» گرفتیم و قلمه زدیم که اینگونه شد.

وی اضافه می‌کند: آن زمان نخستین فردی بودم که نارنگی محلی را در مازندران و ایران با قیمت ۳۵ ریال به بازار عرضه کردم. برای دانستن ارزش  ۳۵ ریال در آن برهه باید بگویم که قیمت هر کیلو پرتقال ۱۵ ریال و دستمزد روزانه یک کارگر نیز ۲۵ ریال بود. در واقع با فروش دو کیلو نارنگی می‌توانستید مزد دو کارگر را بپردازید؛ در شرایط کنونی برای پرداخت دستمزد روزانه دو کارگر باید افزون بر ۳۰ کیلو نارنگی بفروشید!

هرسال، کمرنگ‌تر از پارسال

این استاد دانشگاه می‌گوید: در گذشته هزینه باغ و باغداری، متناسب با تولید بود و سپس از دهه پنجاه به بعد تاکنون، یک روند نزولی به خود گرفت و هر ساله، سودآوری باغدار کمتر از سال گذشته است.

اسماعیلی در خصوص چرایی احداث باغ متراکم مرکبات آن هم در مهد باغات شلیل و هلو کشور، اینگونه پاسخ می‌دهد: ما می‌دانستیم که عمر مفید درختان هلو و شلیل در نهایت ۱۵ سال است که باغدار تنها از هفت‌سال آن می‌تواند بهره‌برداری کند و از سویی درصد آفت‌زدگی بالایی نیز دارد، اما در مقابل، باغات مرکبات چنین محدودیت‌هایی ندارد و می‌توان از آن برای چهار دهه به صورت مستمر بهره‌برداری کرد.

وی ادامه می‌دهد: البته در مبارزه با آفات باید دقت کرد و در سمپاشی یک مقوله مهم خود سموم و زمان استفاده از آن است و بخش دیگر به ابزار و شیوه‌های استفاده از آن باز می‌گردد.

اسماعیلی خاطرنشان می‌کند: با توجه به فواید و مزیت‌های منحصربفرد باغات متراکم به ویژه در محصول مرکبات، انتظار می‌رود که با ترویج این نوع از الگوهای مدرن در مازندران، شاهد جهش تولید و سوددهی قابل ملاحظه باغداران باشیم.

این چرخه معیوب است

در ادامه دکتر محمد امینی مدیرعامل انجمن کشاورزی پیشرو مازندران با اشاره به تفاوت فاحش قیمت محصول در ایران به نسبت سایر کشورهای دنیا، می‌گوید: متاسفانه قیمت مرکبات صادراتی در ایران به نسبت سایر کشورهای دنیا تا ۲۰ برابر کمتر است.

وی با اشاره به اهمیت تعیین قیمت منطقی، می‌افزاید: طبق آنالیز و کارشناسی انجام شده توسط انجمن کشاورزی پیشرو مازندران، هزینه تمام شده هر کیلو مرکبات در سالجاری، ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان برآورد شده است.

دکتر امینی با بیان اینکه حاشیه سود برای باغداران روی این عدد نیست، خاطرنشان می‌کند: مسئولان مرتبط با در نظر گرفتن هزینه حداقل ۲۰ هزار تومانی هر کیلو محصول برای باغدار و حاشیه سود مطمئن، نسبت به تعیین قیمت منطقی اقدام کنند.

قیمت نمی‌صرفد

در پایان عباس آراسته یکی از کارشناسان و صادرکنندگان مرکبات می‌گوید: اگر قیمت محصول دارای حاشیه سود مناسب باشد، راه‌اندازی باغات متراکم و مطلوب، اصلا کار سخت و دشواری نیست.

وی می‌افزاید: حلقه مفقوده قیمت در ایران آن‌جایی است که قیمت مرکبات سال گذشته تامسون در روسیه در حالی ۷۰ هزار تومان بود که قیمت این محصول در بازار ایران ۷ هزار تومان را نشان می‌داد.

این کارشناس خاطرنشان می‌کند: زنجیره توزیع ما دارای مشکل اساسی است؛ چرا که تا زمانی که محصول مازندران در کشورهای ازبکستان، ارمنستان و روسیه وجود دارد محصول کشور ترکیه طرفدار ندارد، اما نتوانستیم از این مزیت بهره ببریم.

آراسته با اشاره به ضروروت ورود جدی و مستقیم دولت و جهادکشاورزی در مقوله صادرات مرکبات، تصریح می‌کند: دولت باید با تمهید مشوق‌های صادراتی، رفع موانع صادرات، امکان صادرات را فراهم کند تا محصولات با قیمت منطقی به فروش برسد.

وی تاکید می‌کند: قیمت تمام شده کارشناسی هر کیلو مرکبات در سال جاری، ۲۱ هزار و ۱۰۰ تومان است که با احتساب سود قانونی، می‌بایست بین ۲۴ تا ۲۵ هزار تومان در بازار به فروش برسد.

عطر‌ نارنگی، طعم تجربه

با سیاحت و گردش در باغ آقای اسماعیلی دریافتم که می‌شود با تلفیق دانش و تجربه، کشاورز موفق‌تری بود.

و بیشتر دانستم که بکارگیری روش‌های نوین و مدرن می‌تواند مثمر باشد.

مدیریت علمی، معضل این روزهای کشاورزان و باغداران مازندرانی است و در این راستا بنظر می‌رسد متولیان باید با ترویج الگوهای برتر میان کشاورزان و باغداران و با برگزاری تورهای علمی و عملی، زمینه‌ساز رشد و توسعه کشاورزی در مازندران شوند.

باغ متراکم جناب اسماعیلی از آن دست کشت و کار موفقی است که می‌تواند بعنوان نمونه در اختیار سایر باغداران قرار گیرد تا با گسترش اینگونه باغبانی، محصولات ممتاز با بهره‌وری بالا را در باغات استان شاهد باشیم.

همچنین آگاهیم مرکبات پس از برنج دومین محصول مهم اقتصادی و منبع درآمد کشاورزی استان مازندران است اما توجه‌ای به این محصول باارزش نمی‌شود.

طی سنوات گذشته هرگاه که پای صحبت باغداران نشستیم، پُر از گلایه بودند و هنوز مصائب‌شان درمان نشده و پابرجاست.

موانع صادراتی، نبود صنایع تبدیلی، هزینه گران تولید و قیمت پایین محصول از معضلات پیش‌روی باغداران مازندرانی بوده و تاکنون چاره اساسی برای آن اندیشیده نشده است.

انتظار است متولیان امر، همت گمارده و چالش‌های عدیده کشاورزان زحمتکش را مرتفع کنند تا باغدار مازندرانی، تنها به باغبانی فکر کند نه مصائب دست و پاگیر تمام نشدنی.

انتهای پیام/