حسین احمدی

به گزارش چامه، شبکه های مجازی در دوران کووید توانستند مرزهای اطلاع رسانی را بشکنند و از منابع اصلی خبر، پیشی بگیرند و فضای جدید را به رُخ بکشند.

هرچند فضای غبارآلود اطلاع رسانی دوران کرونا را پشت سر گذاشتیم اما لازم است با واکاوی دقیق اوضاع و شرایط اپیدمی کووید، فرهنگ سازی مناسبی در زمینه آگاهی بخشی داشته باشیم تا در بحران های دیگر دچار بحران اطلاع رسانی نشویم.

گفتگوی ما با دکتر مریم خزائی پول رییس مرکز تحقیقات علوم بهداشتی مازندران و عضو هیات علمی دانشگاه پیش روی شماست. در این مصاحبه سعی داریم به این سوال پاسخ دهیم که بحران کووید بزرگتر بود یا بحران اطلاع رسانی؟

اطلاع رسانی مولفه مهم در بحران کووید

اولویت بندی مخاطبان و مسیرهای اطلاع رسانی برای آماده سازی شهروندان در مقابله با بحران های مختلف امر مهم و اساسی است که ‌نباید از نظر دور نگه داشته شود و در این راستا اطلاع‌رسانی در بحران کرونا یکی از عوامل مهم برای مقابله با این بیماری بوده و در همه بحران‌ها نقش تعیین کننده در کنارعوامل مختلفی همچون نگرش و باور مردم، مسئولیت ‌پذیری، زیر ساخت ها و هماهنگی بین بخشی دارد.

چند سالی است که موضوع «بحران کووید» و «مقابله با کرونا» به عنوان یکی از ابرچالش ها و مساله های مهم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، کشور ایران را همچون سایر کشورها تحت تاثیر قرار داده و استان‌مازندران هم در این بخش با چالش های فراوانی روبرو بوده است.

در دوران کرونا علیرغم وجود برخی کنترل ها و سخت گیری های وزارت بهداشت در ترددها و جلوگیری از دور هم‌نشینی ها و تجمعات در برخی از موارد با ورود حجم بسیار زیاد مسافر از شهرها و استان‌های کشور به مازندران روبرو بودیم و در مرحله ای این استان از لحاظ شیوع ویروس کرونا به مرحله بحرانی رسیده بود و به گفته مسئولان، بیمارستان‌های این استان دیگر جایی برای پذیرش بیماران کرونایی نداشت و تقریبا به سطح اشباع رسیده‌ بودند و در چنین شرایطی که عوامل مختلف در شیوع و همه گیری کرونا اثرگذار بوده، اطلاع رسانی درست و به موقع در کنار سایر عوامل می توانست راهکار خوبی برای مقابله با کرونا به عنوان یک بجران باشد - که البته برای همه بحران ها صدق می کند و اثرگذار است - و همین امر موجب شد تا اطلاع رسانی دقیق تری از عوامل اثرگذار بر کرونا مورد توجه پژوهشگران و محققان قرار گیرد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، در این راستا مریم خزائی پول رییس مرکز تحقیقات علوم بهداشتی مازندران در این بخش تحقیقات گسترده و درخور توجهی ارائه داده و بر این باور است که اطلاع رسانی و آگاهی بخشی یکی از مولفه های مهم در چرخه بحران کووید و بحران های مختلف است‌.

وی می گوید: اولویت بندی مخاطبان و مسیرهای اطلاع رسانی برای آماده سازی شهروندان در مقابله با بحران های مختلف امر مهم و اساسی است که‌ نباید از نظر دور نگه داشته شود.

رییس مرکز تحقیقات علوم بهداشتی مازندران و دانشیار دانشگاه می افزاید: مرکز تحقیقات علوم پزشکی مازندران در 4 بخش اصلی که هر کدام زیرمجموعه های مختلفی دارند فعالیت پژوهشی انجام می دهد. یکی از بخش های مهم  انجام تحقیقاتی در زمینه توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت است که شامل حوزه های مختلف سلامت جنسی، روانی و جسمی، شغلی در گروه های مختلف جامعه از جمله زنان و مردان، سالمندان و کودکان است و گروه هدف در اینجا عموم جامعه هستند و ما متخصصان ارتقاء سلامت باید انتقال دهنده مناسب برای پیام های بهداشتی باشیم.

خزائی پول یادآور می شود: زمینه های دیگر همکاری پژوهشی این‌ مرکز شامل بیماری های واگیردار، بیماری های غیر واگیر همچون چاقی و دیابت و سلامت و اقلیم و تغییرات آب و هوایی است که تحقیقات مختلف بر روی این موارد انجام شده و می شود.

وی اظهار می کند: در بخش سلامت و اقلیم، بعنوان نمونه بر روی این مساله کار می شود که  چرا مردم در برخی از مناطق سخت و خشک و در  برخی مناطق، آرام هستند و نکته مهم نقش فرهنگ در اقیلم های مختلف است و ما با تفاوت فرهنگی روبرو هستیم که می تواند سبب بروز چالش های مختلفی گردد.

بهداشت نیازمند آموزش و همکاری است

خزائی پول با بیان اینکه بهداشت و ارتقای سلامت نیازمند آموزش و همکاری، فرهنگ و آگاهی است، خاطرنشان می کند: استان مازندران استانی چند فرهنگی است و خرده فرهنگ های مختلف بر نوع انجام رفتار و مشارکت در کنترل بحران های سلامتی اثر می گذارد.

رییس مرکز تحقیقات علوم بهداشتی مازندران با اشاره به تحقیقات گسترده در بخش کووید، به نیاز اطلاع رسانی در این بخش تاکید و می گوید: در بخش کووید هم مشارکت جامعه مهم است و اینکه چگونه بعنوان یک فرد در جامعه مشارکت داشته و مدیریت بحران کنیم.

خزائی پول با اعلام اینکه در یکی پژوهش های دوران کووید، به بررسی رویکردهای نوآورانه ای که سبب افزایش مشارکت جامعه در کنترل بحران کووید بود پرداختیم، یادآور می شود: در استان مازندران به این سوال رسیدیم که چه دلیلی باعث شد که مردم مشارکت کنند که اولین عامل نگرش مردم بود. عده ای آن را سرماخوردگی و آنفلوانزا می دانستند و یا اینکه برخی معتقد بودند توسط عده ای خاص و با عنوان سیاسی وارد شده و این باورها موجب می شد که رفتار خاص داشته و آن را به جامعه منتقل کنیم.

وی می افزاید: در همان ابتدای شیوع کووید، قرنطینه اعمال شد و رفت و آمدها محدود شد، استفاده از ماسک همه گیر شد و همه و همه این موارد بیانگر مشارکت مردم  برای پیشگیری و مقابله با کویید بود و اینکه در برابر این ویروس چه عکس العملی نشان‌می دهند.

خزائی پول می گوید: از دیگر عواملی که بر سطح مشارکت جامعه نقش داشت ترس فراگیر در جامعه بود، ترس از سرایت بیماری به فرد، به خانواده و ترس مالی و اینکه اگر صاحب کار متوجه شود، امنیت کاری نداشتند و ترس ازدست دادن شغل موجب می شد که فرد بیماری خود را پنهان کند.

وی یادآور می شود: مساله بعدی در کووید، انتشار اضطراب فراگیر در جامعه بود که موجب شده بود برخی دو تا دو تا ماسک بزنند.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مازندران ادامه می دهد: در این تحقیق مشخص شد مولفه مهم اثرگذار بر رفتارهای پیشگیرانه رشد باور خودکارآمدی فرد بود. فرد به این باور رسیده بود که با وجود بیماری پاندیک می تواند با مراقبت از ابتلای به بیماری پیشگیری کند.

خزائی پول می گوید: براساس نتایج این تحقیق ملی مردم بر این باور بودند که اطلاع رسانی در بخش کووید بخش کلیدی در کنترل یا انتشار بیماری بود و در اوایل شیوع بیماری چون اطلاع رسانی کمتر بود یا ناقص بود، مراقبت کمتری انجام می شد و چون اطلاع رسانی ضعیف بود در نتیجه رفتار بهداشتی ضعیفی هم از مردم مشاهده می شد و رفته رفته با افزایش اطلاع رسانی در فضای مجازی و رسانه ها خودمراقبتی و مقابله با بیماری افزایش یافت.

وی می افزاید: در بخش اطلاع رسانی در دوران شیوع کووید متاسفانه اطلاعات اشتباه و نادرستی هم در برخی موارد به مردم ارائه می شد، در حالیکه اطلاع رسانی در هر بحرانی بسیار کلیدی است که بخشی از مسئولیت رسانه های جمعی در کنار متخصصین حوزه سلامت است تا به زبان ساده و بیان مردم به جامعه اعلام و اطلاع رسانی شود.

بحران ها نیازمند فرهنگ سازی هستند

رییس مرکز تحقیقات علوم بهداشتی مازندران با اشاره به اینکه بحث فرهنگ سازی و شبکه سازی در بحران ها بسیار مهم است، بیان می کند: در این بخش هم در دوران شیوع کرونا در استان مازندران و به خصوص شهرستان آمل که فرهنگ تجمعی در آن غالب است به این‌نتیجه رسیدیم که در اوج کرونا فرهنگ تجمعی را رها نمی کردند و میزان سطح مشارکت مردم آمل در اوایل کرونا در بخش جلوگیری از تجمعات خانوادگی و دوستانه خیلی پایین تر از نقاط و شهرهایی بود که تجمعات خانوادگی را کم کرده بودند و به همان نسبت هم میزان انتشار بالای بیماری به خصوص در‌جوانان در آمل مشاهده و گزارش شد.

خزائی پول، فعالیت های داوطلبانه و جهادی را گامی برای مدیریت کووید و بحران های مختلف داند که در دوران کرونا بسیار بالا بود و خاطرنشان می کند: ورود مردم و سازمان های مردم نهاد و خیریه ها به تولید ماسک و ضدعفونی روستاها و معابر موجب شد مردم برای مقابله با کرونا مشارکت و بحران را مدیریت کنند.

وی مسوولیت اجتماعی را از دیگر موارد مهم در بحران می داند و می گوید: برخی از افراد از آن سرباز زده و بر این باور بودند که چرا باید برخی مسائل را رعایت کنند در حالیکه مبتلا نیستند و یا خانواده درگیر این بیماری نیست و بعد از گذر چند ماه مسئولیت پذیری افزایش یافت.

خزائی پول، می افزاید: تاب آوری اجتماعی در دوران کرونا هم‌مساله مهم دیگری بود که به حداقل رسید چرا که جمع ها و نشست های خانوادگی کم شده بود، دید و بازدید عید کم شده بود و در مراسم فوت عزیزانشان نمی توانستند شرکت کنند و باید در بخش تاب آوری اجتماعی بیش از پیش کار شود.

رییس مرکز تحقیقات علوم بهداشتی مازندران اضافه می کند: سیاست های جبرانی مالی دولت و بحث معافیت مالیاتی، پرداخت اقساط وام با دو ماه تاخیر هم در دوران کرونا بسیار اثرگذار بود و موجب شد تا مردم و کسبه هم وارد شده و بعضا اجاره یک یا دو ماه را نگرفتند و موجب شد تا افراد نگران پرداخت اجاره نباشند و امنیت مالی نسبی کسب کردند.

وی یادآور می شود: در مجموع برای اینکه بحران کرونا را کم کنیم عوامل مختلفی وجود داشت که به‌ برخی اشاره شد. همچنین چالش های روانی، اجتماعی، اقتصادی، جسمی و سلامتی در دوران کرونا فراوان شد و در بخش چالش های جسمی و درمانی موجب شده بود که چون دسترسی به پزشک کمتر شده بود، برخی بیماری ها اوج بگیرد.

هماهنگی بین بخشی لازمه هر اقدامی است

دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران تصریح می کند: هماهنگی بین بخشی هم از دیگر موارد مهم در  دوران بحران کرونا و مدیریت همه بحران هاست که به عنوان نمونه وزارت بهداشت در دوران کرونا ممنوعیت تردد را وضع کرد اما وزارت راه نامه تردد برای برخی از خودروها صادر می کرد و این موجب شد که مثلا در غرب استان با انفجار ورود مسافران روبررو شویم که انتشار بیماری را افزایش می داد.

خزائی پول با اشاره به مهم‌ترین منبع کسب اطلاعات از نظر مردم مازندران، اظهار می کند: در این‌ تحقیق، مردم در دوران کرونا مهمترین ‌منبع اطلاع رسانی و خبر را کارکنان بهداشت و درمان می دانستند و سپس کسب اطلاعات از شبکه های اجتماعی بود و متاسفانه اعتماد به صدا و سیما در کسب اطلاعات کم بود.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مازندران می گوید: در همه بحران ها باید زمینه آماده شود، آمادگی در مردم ایجاد کرده و تلاش کنیم تا اطلاع رسانی درست انجام دهیم و مردم خبرها را بپذیرند و براساس آن مسوولیت پذیری خود را بالا برده و افزایش دهیم.

خزائی پول می افزاید: با توجه به اینکه استانی هستیم که زیرساخت فرهنگی قوی دارد در خیلی از موارد جا ماندیم و پیشرفت مناسبی نداشتیم که باید در این بخش تلاش کنیم و همه‌ ما سفیران فرهنگ سازی در جامعه باشیم.

انتهای پیام/